यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठ (YCMOU) हे महाराष्ट्रातील सर्वात मोठे मुक्त विद्यापीठ असून १ जुलै १९८९ रोजी स्थापन झाले. हे विद्यापीठ नाशिक येथे मुख्यालय असलेले असून UGC मान्यताप्राप्त आहे. शिक्षण घेण्याची इच्छा असणाऱ्या पण नियमित कॉलेजला जाणे शक्य नसलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी हे विद्यापीठ म्हणजे एक सुवर्णसंधी आहे. घरबसल्या ऑनलाईन शिक्षण घेणे, नोकरी करताना पदवी/पदव्युत्तर पूर्ण करणे, कमी फीमध्ये उच्च शिक्षण मिळवणे ही या विद्यापीठाची वैशिष्ट्ये आहेत.
कोर्सचे प्रकार (YCMOU Courses):
| प्रकार | मुख्य कोर्सेस | उदाहरणे / शाखा |
|---|---|---|
| 1. पदवी (UG Courses) | B.A, B.Com, B.Sc, BBA, B.Ed, BCA | कला, वाणिज्य, विज्ञान, संगणक, व्यवस्थापन, शिक्षण, आरोग्य विज्ञान |
| 2. पदव्युत्तर (PG Courses) | M.A, M.Com, MBA, M.Ed, M.Sc, MCA | मराठी, इंग्रजी, इतिहास, समाजशास्त्र, वाणिज्य, व्यवस्थापन (Finance, HR, Marketing), विज्ञान व संगणक |
| 3. डिप्लोमा कोर्स | Journalism, Agriculture Diploma, Computer Engineering Diploma, Yog Shikshak Diploma, Library Science Diploma | पत्रकारिता, कृषी, संगणक अभियांत्रिकी, योग शिक्षक, ग्रंथालय शास्त्र |
| 4. सर्टिफिकेट कोर्स | Certificate in Gardening, Beauty Parlor Management, Computer Programming, Cookery, Banking | बागकाम, ब्युटी पार्लर, संगणक, स्वयंपाकशास्त्र, बँकिंग |
YCMOU मध्ये शिक्षण घेण्याचे फायदे:
- UGC मान्यताप्राप्त पदवी – YCMOU ची पदवी भारतभर मान्य आहे.
- नोकरीसोबत शिक्षणाची संधी – ओपन युनिव्हर्सिटी असल्यामुळे नोकरी, व्यवसाय किंवा कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळत शिक्षण घेता येते.
- कमी फीमध्ये उच्च शिक्षण – साधारण कॉलेजच्या तुलनेत कमी शुल्क आकारले जाते.
- अनेक शाखा व कोर्सेसची निवड – कला, वाणिज्य, विज्ञान, कृषी, संगणक, व्यवस्थापन, आरोग्य विज्ञान इ. क्षेत्रांमध्ये कोर्सेस.
- घरबसल्या शिक्षण – ऑनलाइन लेक्चर, स्टडी मटेरियल, आणि प्रादेशिक केंद्रांमुळे दूरवरच्या विद्यार्थ्यांनाही शिकता येते.
- रोजगाराभिमुख कोर्सेस – डिप्लोमा व सर्टिफिकेट कोर्समुळे कौशल्यवृद्धी आणि रोजगाराच्या नवीन संधी मिळतात.
- वयाची मर्यादा नाही – कोणत्याही वयात कोणीही प्रवेश घेऊ शकतो.
- संपूर्ण महाराष्ट्रात उपलब्धता – विद्यापीठाची अनेक प्रादेशिक व अभ्यास केंद्रे असल्यामुळे ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांनाही सुविधा.
कोर्स कालावधी व पात्रता (Eligibility):
1) पदवी (UG Courses)
- कालावधी : साधारण ३ वर्षे (काही आरोग्य व तांत्रिक कोर्स ४ वर्षांचे असतात)
- पात्रता : १२ वी उत्तीर्ण (Arts/Commerce/Science शाखेनुसार अट बदलते)
2) पदव्युत्तर (PG Courses)
- कालावधी : २ वर्षे
- पात्रता : संबंधित शाखेतील पदवी (उदा. M.A. साठी B.A., M.Com साठी B.Com, MBA साठी कोणतीही पदवी, M.Sc साठी B.Sc इ.)
3) डिप्लोमा कोर्सेस
- कालावधी : १ ते २ वर्षे
- पात्रता : १० वी / १२ वी उत्तीर्ण (कोर्सनुसार पात्रता वेगळी असू शकते)
4) सर्टिफिकेट कोर्सेस
- कालावधी : ६ महिने ते १ वर्ष
- पात्रता : किमान १० वी उत्तीर्ण किंवा काही कोर्ससाठी कोणतीही विशेष पात्रता आवश्यक नाही
YCMOU Admission Process (प्रवेश प्रक्रिया):
1) YCMOU Admission online Process :
आजकाल बहुतेक विद्यार्थी ऑनलाईन प्रवेश घेणे पसंत करतात, कारण घरबसल्या काही मिनिटांत अर्ज पूर्ण करता येतो.
- सर्वप्रथम विद्यार्थ्याने YCMOU च्या अधिकृत वेबसाईटवर (https://ycmou.digitaluniversity.ac/) भेट द्यावी.
- “New Admission / Apply Online” हा पर्याय निवडावा.
- मोबाईल नंबर आणि ई-मेल आयडी वापरून नवीन Registration करावे. हे खूप महत्त्वाचे आहे, कारण पुढील सर्व माहिती याच अकाउंटवर येणार असते.
- आता अर्ज फॉर्म उघडेल. यात विद्यार्थ्याची वैयक्तिक माहिती (नाव, पत्ता, जन्मतारीख, मोबाईल क्रमांक), शैक्षणिक माहिती (१० वी, १२ वी किंवा पदवीची मार्कशीट) टाकावी लागते.
- आवश्यक कागदपत्रांची (Photo, Signature, मार्कशीट, आधारकार्ड इ.) स्कॅन केलेली कॉपी अपलोड करावी.
- फी भरण्यासाठी Debit/Credit Card, Net Banking किंवा UPI यापैकी कोणतीही पद्धत वापरता येते.
- शेवटी अर्ज सबमिट करून त्याची प्रिंट आउट काढून ठेवणे आवश्यक असते. ही प्रिंट भविष्यातील पडताळणीसाठी उपयुक्त ठरते.
2) YCMOU Admission offline Process :
जे विद्यार्थी संगणक किंवा ऑनलाईन पद्धतीशी फारसे परिचित नाहीत, ते अजूनही ऑफलाईन मार्गाने प्रवेश घेतात.
- सर्वात आधी जवळच्या YCMOU प्रादेशिक केंद्रात किंवा अधिकृत अभ्यास केंद्रात भेट द्यावी.
- तेथे उपलब्ध असलेला प्रवेश अर्जाचा फॉर्म घ्यावा.
- फॉर्ममध्ये सर्व माहिती काळजीपूर्वक भरावी – जसे की नाव, जन्मतारीख, पत्ता, पूर्वीचे शिक्षण, निवडलेला कोर्स इ.
- फॉर्मसोबत आवश्यक कागदपत्रांच्या छायाप्रती (फोटोकॉपी) जोडाव्या. उदा. आधारकार्ड, १० वी/१२ वी/पदवीची मार्कशीट, जात प्रमाणपत्र (असल्यास), पासपोर्ट साईज फोटो.
- त्यानंतर प्रवेश शुल्क थेट केंद्रात जमा करावे. काही ठिकाणी Cash, काही ठिकाणी Demand Draft किंवा Bank Challan स्वीकारले जातात.
- सर्व कागदपत्रे तपासल्यानंतर विद्यार्थ्याला नोंदणी क्रमांक (Enrollment Number) दिला जातो. हा क्रमांक पुढे परीक्षा, हॉलटिकट, मार्कशीट यासाठी खूप महत्त्वाचा असतो.
YCMOU कोर्सेसची यादी –
1. School of Continuing Education
या शाळेत विविध व्यावसायिक, कौशल्याधारित आणि certificate/diploma कोर्सेस आहेत:
- Certificate कोर्सेस:
- Beauty Parlor Management
- Tailoring
- Water Management
- German, English, French, Arabic Language
- Fire Safety Engineering and Management
- Digital Photography
- Video Production
- Patkatha Lekhan
- IT (Elementary & Secondary)
- Certificate in Optical Fibre Communication & Network YCMOU
- Diploma / Advanced Diploma:
- Interior Design & Decoration
- Electrician & Domestic Appliances Maintenance (DEDAM)
- Civil Supervisor
- Hospitality Studies (Diploma & Advanced Diploma)
- Animation
- Fine Art (Painting)
- Event Management (Diploma & Advanced)
- Fashion Design (Diploma & Advanced)
- Interior Design (Diploma & Advanced)
- Fitter
- Computer Hardware Maintenance & Networking (Windows 2008)
- Saloon Techniques
- Facility Services (Diploma & Advanced)
- Fire & Safety Engineering & Management
- Automobile Techniques
- Fabrication
- B.Sc. in Media Graphics & Animation YCMOU
2. School of Computer Sciences
मध्ये विविध IT/Computer संबंधित कोर्सेस:
- Certificate in Computer Fundamentals
- Certificate in Mathematics
- BCA (Bachelor of Computer Applications)
- B.Sc. in Computer System Administration
- MCA (Master of Computer Applications) YCMOU
3. School of Sciences
विज्ञान शाखेतील विविध कोर्सेस:
- Diploma in Environmental Science (2021 Pattern)
- Diploma in Essential Skills (Learn & Earn)
- Diploma in Statistics
- B.Sc. (Physics, Chemistry, Mathematics)
- M.Sc. in Mathematics, Environmental Science, Physics, Chemistry, Zoology, Botany
- Ph.D. in Chemistry, Environmental Science, Geology YCMOU
4. School of Multidisciplinary Studies
- Certificate Programme in Counsellor Training
- Diploma in Gandhi Vichar Darshan YCMOU
5. Centre for Collaborations & Special Initiatives (CCSI)
विशेष सामाजिक व व्यावसायिक certificate/diploma कार्यक्रम:
- Certificate Programmes: Security Guard, Gram Rojgar Sevak, Security Officer, Farmer Producer Company Management, Beekeeping, Road Transport Safety & Awareness, Competitive Exam Preparatory, Sarpanch/Upsarpanch Training, Women Empowerment & Development, Organic Farming, GST, Pali Language, etc.
- PG Diploma in Leadership, Politics & Governance; Diploma in Perfumery (NAB) YCMOU
6. School of Commerce & Management
Diploma programs in areas such as:
- Diploma in Cooperative Management (Banking)
- Diploma in Aviation, Hospitality and Travel & Tourism Management
| अधिकृत आणि अद्ययावत यादी पाहण्यासाठी : YCMOU Official Course List या लिंकवर तुम्ही थेट विद्यापीठाच्या वेबसाईटवरून शोध घेऊ शकता. येथे शाळेनुसार (School-wise) आणि पातळीनुसार (UG, PG, Diploma, Certificate) सर्व कोर्स दिसतात. |
