आई होणं हे स्त्रीच्या आयुष्यातील सर्वात सुंदर, पण जबाबदारीने भरलेलं टप्पं असतो. गर्भधारणेपासून बाळंतपण आणि बाळाच्या सुरुवातीच्या काळापर्यंत प्रत्येक टप्प्यावर योग्य आरोग्य सेवा, पोषण आणि सुरक्षिततेची गरज असते. पण अनेक वेळा आर्थिक अडचणी, शासकीय सेवा मिळवण्यात अडथळे, आणि माहितीचा अभाव यामुळे अनेक गरीब व ग्रामीण भागातील महिलांना सुरक्षित बाळंतपण आणि नवजात बाळाची देखभाल करता येत नाही.
ही गरज ओळखून भारत सरकारने जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रम (Janani Shishu Suraksha Karyakram – JSSK) सुरू केला.
ही योजना संपूर्ण देशभरात, आणि अर्थातच महाराष्ट्रातही, गरजू गर्भवती महिलांना व त्यांच्या नवजात बाळांना मोफत आरोग्य सेवा देण्यासाठी सुरू करण्यात आली आहे.
जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रम म्हणजे काय?
जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रम (Janani Shishu Suraksha Karyakram – JSSK) ही केंद्र सरकारची एक अत्यंत महत्त्वाची योजना आहे, जी गर्भवती महिलांना आणि नवजात बालकांना मोफत आरोग्य सेवा देण्यासाठी 2011 मध्ये सुरू करण्यात आली.
या योजनेचा उद्देश -असा आहे की, कोणतीही गर्भवती महिला किंवा बाळ फक्त पैशाअभावी योग्य उपचारापासून वंचित राहू नये.
म्हणूनच सरकारने गर्भवती महिलांच्या प्रसूतीपूर्व आणि प्रसूतिनंतरच्या सर्व सेवांपासून नवजात बाळाच्या 30 दिवसांपर्यंतच्या उपचारांचा संपूर्ण खर्च मोफत करण्याचा निर्णय घेतला. ही योजना आज महाराष्ट्रातील ग्रामीण व शहरी भागात मोठ्या प्रमाणावर राबवली जाते आणि तिचा फायदा हजारो महिलांना झाला आहे.
जननी शिशु सुरक्षा योजनेचे फायदे:
ही योजना केवळ डिलिव्हरीपुरती मर्यादित नाही, तर आई आणि बाळ या दोघांच्या पूर्ण आरोग्य संरक्षणासाठीचे एक व्यापक पॅकेज आहे.
1. मोफत डिलिव्हरी सेवा (सर्व प्रकार): सरकारी रुग्णालयांमध्ये साधी (Normal) किंवा शस्त्रक्रियेद्वारे (C-Section) प्रसूती पूर्णपणे मोफत केली जाते.
2. मोफत औषधे व तपासण्या: प्रसूतीपूर्व व प्रसूतिनंतर लागणाऱ्या सर्व तपासण्या (जसे की सोनोग्राफी, रक्त तपासणी, यूरीन तपासणी) आणि औषधे शासकीय रुग्णालयात मोफत दिली जातात.
3. मोफत अ‍ॅम्ब्युलन्स सेवा: महिला गर्भवती असताना तपासणीसाठी, प्रसूतीसाठी किंवा डिलिव्हरीनंतर घरी पोहचवण्यासाठी मोफत 108 अ‍ॅम्ब्युलन्स सेवा उपलब्ध आहे.
4. मोफत रक्त व लघुशस्त्रक्रिया सेवा: जर डिलिव्हरीनंतर रक्ताची आवश्यकता भासली, तर रक्त पुरवठा आणि संबंधित प्रक्रिया मोफत दिल्या जातात.
5. नवजात बालकासाठी मोफत उपचार (0–30 दिवस): बाळ जन्मल्यानंतर 30 दिवसांपर्यंत कोणताही आजार, तपासणी, औषधे व अ‍ॅडमिशनची सुविधा मोफत दिली जाते.
6. कोणत्याही प्रकारचे शुल्क नाही: या योजनेत महिला किंवा तिच्या कुटुंबियांकडून पैशाची कोणतीही मागणी केली जाऊ नये, असे स्पष्ट आदेश आहेत.
जननी शिशु सुरक्षा योजनेसाठी पात्रता (Eligibility):
गर्भवती महिलांसाठी पात्रता:
- महिला ही भारताची नागरिक असावी
- कोणत्याही वयोगटातील गर्भवती महिला (प्रथम, दुसरी, किंवा तिसरी डिलिव्हरी)
- सरकारी रुग्णालय, ग्रामीण रुग्णालय, PHC, CHC येथे प्रसूती होणं आवश्यक
- बाळंतपणाच्या नोंदणी (ANC) केलेली असावी
नवजात बालकासाठी पात्रता:
- बालक आजारी असल्यास उपचारासाठी त्याच सरकारी यंत्रणेमार्फत दाखल
- जन्मल्यानंतर 0 ते 30 दिवस वयोगटातील बालक
- सरकारी रुग्णालयात जन्म झालेला असावा.
जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रमासाठी कसा अर्ज करावा?
आई होणं ही भावना काही शब्दांत व्यक्त करता येत नाही. पण या प्रवासात जर तुमच्यासोबत योग्य आरोग्य सुविधा असतील, तर तो प्रवास नक्कीच सुरक्षित आणि आनंददायी होतो. सरकारनं हाच विचार करून जननी शिशु सुरक्षा योजना सुरू केली आहे, आणि ती मिळवणं काही फार कठीण नाही – फक्त योग्य माहिती असणं गरजेचं आहे.
1. आपल्या गावातील आशा किंवा आंगणवाडी सेविकेला भेटा: सगळ्यात पहिलं पाऊल म्हणजे, तुमच्या गावातली आशा वर्कर किंवा आंगणवाडी सेविका हिला भेटणं.
ती तुम्हाला समजावेल की ही योजना तुमच्यासाठी कशी आहे, काय फायदे आहेत, आणि पुढे काय करायचं.
2. सरकारी दवाखान्यात ANC नोंदणी करा: गर्भवती असल्याचं प्रमाण म्हणून तुम्हाला ANC (गर्भतपासणी) कार्ड मिळवावं लागेल. हे कार्ड तुमच्या गावातल्या PHC (प्राथमिक आरोग्य केंद्र), उपकेंद्र किंवा जिल्हा रुग्णालयात सहज मिळतं. तुमच्या पोटात वाढणाऱ्या जीवासाठी ही नोंदणी म्हणजे एक सुरक्षा कवचच आहे.
3. आवश्यक कागदपत्रं तयार ठेवा
बहुतेक सरकारी योजना भरपूर कागदपत्रं मागतात असं आपल्याला वाटतं, पण ही योजना त्याला अपवाद आहे.
तुमच्याकडे फक्त हे कागदपत्रं असतील की बस्स!
- आधार कार्ड
- ANC कार्ड
- राशन कार्ड किंवा ओळखपत्र
- बँक पासबुक (काही ठिकाणी लागतो)
4. अ‍ॅम्ब्युलन्स सेवा हवी? फक्त ‘108’ डायल करा!
प्रसूतीसाठी रुग्णालयात जाणं कठीण वाटतंय?
तर एक फोन – 108 डायल करा, आणि सरकारची मोफत अ‍ॅम्ब्युलन्स तुम्हाला घरी येऊन घेऊन जाईल.
ही सेवा पूर्णपणे मोफत आहे आणि अगदी गरज असेल तर घरी आणून सोडणंही त्यांचं कामच आहे.
5. रुग्णालयात दाखल झाल्यावर काय करायचं?
सरकारी रुग्णालयात पोहोचलात की, नोंदणीच्या वेळी डॉक्टर किंवा नर्स यांना फक्त एकच गोष्ट स्पष्टपणे सांगा –
“माझं नाव जननी शिशु सुरक्षा योजनेखाली नोंदवायचं आहे.”
यामुळे तुम्हाला पुढील सगळ्या गोष्टी मोफत मिळतात:
- डिलिव्हरी
- औषधे
- तपासण्या
- रक्त
- बाळासाठी 30 दिवस मोफत उपचार
6. बाळ जन्मल्यानंतरही लाभ मिळतो का?
हो अगदी मिळतो!
बाळ जन्मल्यानंतर 30 दिवसांपर्यंत जर काही आजार झाला, तर तुम्ही पुन्हा सरकारी हॉस्पिटलमध्ये दाखल करून मोफत उपचार मिळवू शकता.
बाळासाठी कोणतंही ID लागणार नाही – तो जन्मलाच म्हणून त्याचा हक्क तयार झाला!
महत्त्वाचं: कुठेही पैसे मागितले तर?
कोणतीही तपासणी, औषधं, किंवा डिलिव्हरीसाठी एकही रुपया द्यायची गरज नाही. जर कुठेही पैसे मागितले गेले, तर ती तक्रार करण्यासारखी गोष्ट आहे. तुम्ही 104 हेल्पलाइन, जिल्हा आरोग्य अधिकारी किंवा राज्याच्या आरोग्य विभागाशी संपर्क करू शकता.
महत्वाचे संपर्क क्रमांक:
- अ‍ॅम्ब्युलन्स: 108
- महिला हेल्पलाइन: 181
- आरोग्य सल्ला / मदत: 104
या लेखाच्या माध्यमातून “जननी शिशु सुरक्षा योजना म्हणजे काय? फायदे, पात्रता आणि अर्ज प्रक्रिया जाणून घ्या। संपूर्ण माहिती मराठीत ।” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे हि वाचा !
महिलांना मिळणार महिन्याला 1500 रुपये शासनाची आली नवीन योजना : मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहिण योजना
पी एम किसान योजना आणि यादी मराठी २ ० २ ४
किसान सन्मान निधी योजनेची ई केवायसी करणे आहे अत्यंत सोपे 2025 pm kisan yojana ekyc
