आजच्या आधुनिक जगात फॅशन ही केवळ कपडे घालण्याची पद्धत नसून ती व्यक्तिमत्त्व, आत्मविश्वास आणि स्वतःची ओळख दाखवण्याचे एक प्रभावी माध्यम बनले आहे. ट्रेंडनुसार राहणं, स्टाईलमध्ये काहीतरी नवीन आणणं आणि कपड्यांतून वेगळेपणा दाखवणं हे आज प्रत्येकाच्या आयुष्याचा एक भाग झालं आहे. याच कारणामुळे फॅशन डिझायनिंग हा करिअरचा मार्ग प्रचंड लोकप्रिय ठरत आहे.
फॅशन डिझायनिंग कोर्स केवळ कपडे डिझाइन करायला शिकवत नाही तर रंगसंगती, फॅब्रिकचं ज्ञान, पॅटर्न मेकिंग, स्केचिंग, क्रिएटिव्ह थिंकिंग, तसेच फॅशन इंडस्ट्रीतील बिझनेस मॅनेजमेंटसुद्धा शिकवतो. हा कोर्स पूर्ण केल्यानंतर विद्यार्थ्यांना स्वतःचा ब्रँड सुरू करण्याची, नामांकित फॅशन हाऊसमध्ये काम करण्याची किंवा स्टायलिस्ट म्हणून स्वतंत्र ओळख निर्माण करण्याची संधी मिळते.
आज अनेक नामांकित विद्यापीठे आणि इन्स्टिट्यूट्स Diploma, Degree आणि Short-term Courses उपलब्ध करून देत आहेत. त्यामुळे ज्यांना सृजनशीलतेत रस आहे, फॅशनच्या जगाबद्दल आकर्षण आहे आणि ट्रेंड सेट करण्याचं स्वप्न आहे, त्यांच्यासाठी हा कोर्स एक उत्तम पर्याय ठरू शकतो.
फॅशन डिझायनिंग म्हणजे काय?
फॅशन डिझायनिंग म्हणजे केवळ कपडे शिवणं किंवा तयार करणं नाही तर त्यामागे असते एक संपूर्ण कला आणि विज्ञानाची सांगड. कपड्यांमधून व्यक्तिमत्त्व अधिक आकर्षक दिसावे, स्टाईलमध्ये नवनवीन प्रयोग व्हावेत आणि ग्राहकांच्या गरजेनुसार वेगळेपणा जपला जावा, यासाठी फॅशन डिझायनर मेहनत घेतात.
या क्षेत्रात काम करणाऱ्या व्यक्तींना –
- कपड्यांचा रंग, डिझाईन, फॅब्रिक, कटिंग, शिवणकाम याबद्दल सखोल माहिती असते.
- नवीन ट्रेंड्स आणि पारंपरिकतेत योग्य असा समतोल साधता येतो.
- ग्राहक किंवा बाजाराच्या मागणीनुसार नवीन स्टाईल्स तयार करता येतात.
म्हणजेच, फॅशन डिझायनिंग ही अशी क्रिएटिव्ह प्रोसेस आहे जी कपडे, अॅक्सेसरीज आणि ज्वेलरीला आकर्षक आणि उपयुक्त बनवते.
फॅशन डिझायनिंग कोर्सचे प्रकार:
आज अनेक इन्स्टिट्यूट्स आणि विद्यापीठे फॅशन डिझायनिंगचे वेगवेगळे कोर्सेस उपलब्ध करून देतात. विद्यार्थी त्यांच्या शिक्षणाच्या पातळीवर आणि आवडीवर आधारित कोर्स निवडू शकतात.
(अ) सर्टिफिकेट कोर्सेस
- कालावधी : ६ महिने ते १ वर्ष
- यामध्ये बेसिक स्केचिंग, रंगसंगती, स्टिचिंग आणि डिझायनिंगची ओळख करून दिली जाते.
- ज्यांना शॉर्ट-टर्ममध्ये फॅशनबद्दल शिकायचं आहे त्यांच्यासाठी उत्तम.
(ब) डिप्लोमा कोर्सेस
- कालावधी : १ ते २ वर्षे
- यात गारमेंट कन्स्ट्रक्शन, टेक्सटाईल स्टडी, पॅटर्न मेकिंग, CAD (Computer-Aided Design) शिकवले जाते.
- फॅशन इंडस्ट्रीमध्ये काम करण्यासाठी चांगली पायाभरणी होते.
(क) डिग्री कोर्सेस (B.Sc. / B.Des. Fashion Design)
- कालावधी : ३ ते ४ वर्षे
- हा सर्वात लोकप्रिय पर्याय आहे.
- यात फॅशन इलस्ट्रेशन, टेक्सटाईल सायन्स, फॅशन मार्केटिंग, स्टायलिंग, बिझनेस मॅनेजमेंट यांसारख्या सर्व बाबींचा अभ्यास होतो.
- मोठ्या ब्रँड्स किंवा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर काम करायचं असेल तर हा कोर्स उपयुक्त.
(ड) मास्टर्स कोर्सेस (M.Sc. / M.Des.)
- कालावधी : २ वर्षे
- डिग्रीनंतर ज्यांना संशोधन, अध्यापन किंवा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर करिअर करायचं आहे त्यांच्यासाठी हा कोर्स.
- यात फॅशन ट्रेंड्सचे रिसर्च, मार्केट अॅनालिसिस, इनोव्हेटिव्ह डिझाईन प्रोजेक्ट्स यांचा अभ्यास केला जातो.
(इ) शॉर्ट-टर्म स्पेशलायझेशन कोर्सेस
- कालावधी : ३ ते ६ महिने
- उदाहरणार्थ – Textile Designing, Fashion Styling, Accessory Designing, Jewellery Designing.
- आधीपासून फॅशनमध्ये असलेल्या लोकांसाठी कौशल्य वाढवण्यासाठी उपयुक्त.
फॅशन डिझायनिंग कोर्ससाठी पात्रता (Eligibility Criteria):
फॅशन डिझायनिंग कोर्समध्ये प्रवेश घेण्यासाठी काही अटी आहेत. त्या पुढीलप्रमाणे –
(अ) शैक्षणिक पात्रता
- सर्टिफिकेट/डिप्लोमा कोर्स – १०वी किंवा १२वी पास झालेली असावी.
- डिग्री कोर्स (B.Sc. / B.Des.) – १२वी उत्तीर्ण असणे आवश्यक. (Arts, Commerce, Science कोणतीही शाखा चालते, पण काही ठिकाणी Science/Arts प्राधान्य दिले जाते.)
- मास्टर्स (M.Sc. / M.Des.) – संबंधित विषयात डिग्री आवश्यक.
(ब) वय मर्यादा
- बहुतांश कोर्सेसमध्ये वयाची मर्यादा नसते.
- मात्र काही नामांकित इन्स्टिट्यूट्स (उदा. NIFT, NID) प्रवेश परीक्षेत २३ ते २५ वर्षांपर्यंतच उमेदवारांना परवानगी देतात.
(क) आवश्यक कौशल्ये
फॅशन डिझायनिंग हे फक्त पुस्तकांवर अवलंबून नाही तर त्यासाठी काही नैसर्गिक गुण आवश्यक असतात.
- सृजनशीलता (Creativity)
- ड्रॉईंग आणि स्केचिंगची आवड
- रंगसंगतीचे ज्ञान
- निरीक्षण शक्ती
- संवाद कौशल्य (Communication Skills)
- नवीन ट्रेंड्स समजून घेण्याची क्षमता
कालावधी (Duration):
- सर्टिफिकेट : ६ महिने ते १ वर्ष
- डिप्लोमा : १ ते २ वर्षे
- डिग्री : ३ ते ४ वर्षे
- मास्टर्स : २ वर्षे
फॅशन डिझायनिंग कोर्समध्ये काय शिकवले जाते?
फॅशन डिझायनिंग कोर्समध्ये विद्यार्थ्यांना केवळ कपडे डिझाईन करण्याची कला शिकवली जात नाही, तर संपूर्ण फॅशन इंडस्ट्रीचं व्यावसायिक ज्ञान दिलं जातं. सर्वप्रथम विद्यार्थ्यांना फॅशन इलस्ट्रेशन व स्केचिंग शिकवलं जातं, ज्यामध्ये मानवी फिगर ड्रॉईंग, पोझेस आणि वेगवेगळ्या ड्रेसचे स्केचेस काढण्याची कला विकसित केली जाते. त्यानंतर टेक्सटाईल आणि फॅब्रिक स्टडीमध्ये कापडांचे प्रकार, त्यांची टिकाऊपणा, प्रिंटिंग, डाईंग आणि एम्ब्रॉयडरी यांसारख्या प्रक्रियांची सविस्तर माहिती दिली जाते. पॅटर्न मेकिंग आणि गारमेंट कन्स्ट्रक्शन या विभागात कपड्यांचे माप घेणे, पॅटर्न ड्राफ्टिंग, कटिंग व शिवणकाम शिकवलं जातं, ज्यामुळे कपड्यांचा फिटिंग परफेक्ट बसतो. आधुनिक काळ लक्षात घेऊन विद्यार्थ्यांना फॅशन टेक्नॉलॉजी आणि CAD (Computer-Aided Design) सॉफ्टवेअर्सचं प्रशिक्षण दिलं जातं, ज्याद्वारे डिजिटल डिझाईनिंग व 3D मॉडेलिंग करता येतं. याशिवाय फॅशन हिस्टरी व ट्रेंड्स या विषयातून भारतीय व आंतरराष्ट्रीय फॅशनचा इतिहास, दशकानुसार बदललेले ट्रेंड्स आणि सध्याचे व भावी ट्रेंड्स अभ्यासले जातात. तसेच फॅशन मार्केटिंग आणि मर्चंडायझिंगच्या माध्यमातून कपड्यांना बाजारपेठेत कसं आणायचं, ब्रँडिंग, जाहिरात आणि ग्राहकांच्या आवडीनिवडी समजून घेण्याचं कौशल्य दिलं जातं. विद्यार्थ्यांना कपड्यांसोबतच अॅक्सेसरी डिझाईनिंग – जसे की बॅग्स, शूज, बेल्ट, ज्वेलरी यांचं डिझाईन शिकवलं जातं, कारण फॅशन म्हणजे केवळ कपडे नव्हे तर संपूर्ण लूक असतो. शेवटी विद्यार्थ्यांना पोर्टफोलिओ डेव्हलपमेंट आणि इंडस्ट्री इंटर्नशिपचा भाग पूर्ण करावा लागतो, ज्यामध्ये स्वतः डिझाईन केलेले कपडे, फोटोशूट्स व स्केचेस समाविष्ट करून एक व्यावसायिक पोर्टफोलिओ तयार केला जातो. त्यामुळे हा कोर्स विद्यार्थ्यांना क्रिएटिव्हिटी, तांत्रिक ज्ञान आणि व्यवसायिक कौशल्य यांचा सुंदर संगम घडवून देतो.
फॅशन डिझायनिंग कोर्समध्ये करिअर संधी (Career Opportunities):
टेक्सटाईल डिझायनर – कापडाचे डिझाईन, प्रिंट्स आणि टेक्सचर तयार करणे.
फॅशन इलस्ट्रेटर – डिझायनिंगची कल्पना स्केचद्वारे मांडणे.
फॅशन स्टायलिस्ट – सेलिब्रिटी, मॉडेल्स किंवा ब्रँडसाठी ड्रेसिंग स्टाइल निवडणे.
फॅशन कोऑर्डिनेटर – फॅशन शोज, फोटोशूट्स किंवा कलेक्शनसाठी थीम ठरवणे.
कास्ट्यूम डिझायनर – फिल्म, थिएटर, टीव्ही किंवा इव्हेंटसाठी कपडे डिझाईन करणे.
फॅशन बायर / मर्चेंडायझर – ब्रँडसाठी कपडे व ऍक्सेसरीज निवडणे व खरेदी करणे.
फॅशन ब्लॉगर / इन्फ्लुएंसर – सोशल मीडिया व ब्लॉग्सवर फॅशनविषयी माहिती देऊन कमाई करणे.
फॅशन उद्योजक (Entrepreneur) – स्वतःचा बुटीक, ब्रँड किंवा ऑनलाइन स्टोअर सुरू करणे.
फॅशन कन्सल्टंट – व्यक्ती किंवा ब्रँडला फॅशनविषयी सल्ला देणे.
फॅशन फोटोग्राफर – कपड्यांचे, मॉडेल्सचे आणि फॅशन इव्हेंटचे फोटोग्राफी करणे
महाराष्ट्रातील नामांकित फॅशन डिझायनिंग इन्स्टिट्यूट्स:
नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ फॅशन टेक्नॉलॉजी (NIFT), मुंबई
- भारत सरकार अंतर्गत ही प्रमुख संस्था आहे.
- येथे बी.डिझाईन, मास्टर्स, तसेच शॉर्ट टर्म सर्टिफिकेट कोर्सेस होतात.
- विद्यार्थ्यांना इंडस्ट्री एक्स्पोजर व इंटरनॅशनल लेव्हलची सुविधा मिळते.
JD Institute of Fashion Technology, मुंबई व पुणे
- फॅशन डिझाईन, इंटिरियर डिझाईन व ज्वेलरी डिझाईन या क्षेत्रांमध्ये कोर्सेस.
- प्रॅक्टिकल नॉलेज व इंडस्ट्री-ओरिएंटेड ट्रेनिंग.
- देशभरात शाखा असून महाराष्ट्रात मुंबई व पुण्यात उपलब्ध.
Pearl Academy, मुंबई
- जागतिक दर्जाचे फॅशन डिझाईन शिक्षण.
- इंडस्ट्री प्रोजेक्ट्स, स्टडी टुअर्स व प्लेसमेंटवर भर.
- पदवी, पदव्युत्तर तसेच शॉर्ट टर्म कोर्सेस.
School of Fashion Technology (SOFT), पुणे
- पुण्याची सुप्रसिद्ध संस्था, SNDT University शी संलग्न.
- बी.डिझाईन, मास्टर्स तसेच डिप्लोमा कोर्सेस उपलब्ध.
- महिलांसाठी विशेष प्रसिद्ध.
International Institute of Fashion Design (INIFD), पुणे व मुंबई
- प्रसिद्ध डिझाइन इन्स्टिट्यूट्सपैकी एक.
- बॉलिवूड, टीव्ही व फॅशन इंडस्ट्रीत काम करण्याची संधी.
- इंटरनॅशनल टाय-अप्स (London School of Trends).
Le Mark School of Art, मुंबई व ठाणे
- फॅशन डिझाईन, टेक्सटाईल व फॅशन मॅनेजमेंट कोर्सेस.
- प्रॅक्टिकल ट्रेनिंग व कॅम्पस इंटरव्ह्यूची सुविधा.
National Institute of Fine Arts (NIFA), मुंबई
- क्रिएटिव्हिटी व फॅशन तंत्रज्ञानावर भर.
- शॉर्ट टर्म व लॉंग टर्म कोर्सेस.
