आजच्या आधुनिक युगात महिला प्रत्येक क्षेत्रात आपल्या क्षमतेने पुढे जात आहेत. पण अजूनही अनेक महिला आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होण्यात अडथळ्यांना सामोऱ्या जातात. खास करून ग्रामीण भागातील किंवा आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या महिलांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी भांडवलाची गरज असते. हाच विचार लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने सुरू केलेली उद्योगिनी योजना म्हणजे महिलांसाठी एक संधी आहे.
ही योजना महिलांना कमी व्याजदराने किंवा काही प्रकरणांमध्ये व्याजमुक्त कर्ज उपलब्ध करून देते, जेणेकरून त्या आपला स्वतःचा व्यवसाय सुरू करू शकतील. स्वतःच्या पायावर उभं राहण्याचं स्वप्न बाळगणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीसाठी ही योजना एक नवा आशावाद घेऊन येते. चला तर मग, जाणून घेऊया उद्योगिनी योजना म्हणजे काय, त्याचे फायदे, पात्रता, आणि अर्ज करण्याची संपूर्ण प्रक्रिया – तेही सविस्तर आणि समजण्यास सोप्या भाषेत.
महिला उद्योगिनी योजना म्हणजे काय?
उद्योगिनी योजना ही केंद्र सरकारद्वारे सुरू करण्यात आलेली एक विशेष योजना आहे, जी महिलांना आर्थिक मदतीद्वारे स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी प्रेरित करते. या योजनेअंतर्गत महिलांना कमी व्याजदराने (कधी कधी शून्य व्याजावर) १० लाख रुपये पर्यंतचे कर्ज दिले जाते.
ही योजना खास करून अशा महिलांसाठी आहे:
- ज्या स्वतःचा व्यवसाय सुरू करू इच्छितात, पण भांडवली अभावामुळे पुढे जाऊ शकत नाहीत.
- ज्या गृहउद्योग, कुटीरोद्योग, सेवा व्यवसाय, छोटे उत्पादन युनिट्स सुरू करू पाहत आहेत.
- आणि ज्या शारीरिकदृष्ट्या अपंग, विधवा, अनुसूचित जाती/जमातीतील किंवा आर्थिक दुर्बल वर्गातील आहेत.
महिला उद्योगिनी योजनेसाठी पात्रता निकष (Eligibility Criteria):
- महिलांसाठी हिला अर्जदार असावी
ही योजना केवळ महिलांसाठी आहे – पुरुष अर्जदार पात्र नाहीत. - कर्ज घेणाऱ्या महिलांचे वय कमीत कमी १८ आणि जास्तीत जास्त ५५ वर्ष असावे.
- ग्रामीण व शहरी भागातील महिलांसाठी उत्पन्न मर्यादा ₹१.५ लाखापर्यंत असावी.
- काही राज्यांमध्ये ही मर्यादा वेगळी असू शकते.
- अनुसूचित जाती / अनुसूचित जमाती / मागासवर्ग / अपंग महिला / विधवा / परित्यक्ता महिलांना प्राधान्य दिले जाते.
- व्यवसाय करण्याची इच्छा आणि साधारण प्रकल्प आराखडा असावा
कर्जासाठी अर्ज करताना कोणता व्यवसाय करायचा आहे याबाबतचा प्राथमिक आराखडा (Project Report) असावा. - CIBIL स्कोअर (काही बँकांकडून विचारले जाऊ शकते)
कर्ज मंजुरीसाठी चांगला क्रेडिट स्कोअर असावा, किंवा तो अनिवार्य नसेल तरी विश्वासार्हता पाहिली जाते.
महिला उद्योगिनी योजनेसाठी अर्ज कसा करावा?
उद्योगिनी योजनेसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया थोडक्यात सोपी आहे, पण योग्य कागदपत्रं आणि योजना तयार असणं गरजेचं आहे. खाली दिलेली स्टेप-बाय-स्टेप माहिती वाचा:
उद्योगिनी योजना काही ठराविक बँका किंवा NGO च्या माध्यमातून राबवली जाते. त्यात प्रामुख्याने या बँका भाग घेतात:
- सिडबी (SIDBI – Small Industries Development Bank of India)
- स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI)
- बँक ऑफ बडोदा, पंजाब नॅशनल बँक, केनरा बँक आणि इतर राष्ट्रीयीकृत बँका
- स्थानिक ग्रामीण बँका किंवा महिला विकास मंडळ
तुमच्या जवळच्या शाखेत भेट देऊन, तुम्ही उद्योगिनी योजनेसाठी कर्ज घेऊ इच्छिता हे सांगा. ते तुम्हाला आवश्यक फॉर्म देतील आणि मार्गदर्शन करतील.
तुमच्याकडे खालील कागदपत्रे तयार ठेवा:
- आधार कार्ड, पॅन कार्ड
- उत्पन्न प्रमाणपत्र
- जातीचा दाखला (असल्यास)
- अपंगत्व प्रमाणपत्र (असल्यास)
- बँक पासबुक / खाते तपशील
- प्रकल्प अहवाल (Project Report – कोणता व्यवसाय करणार आहात, किती खर्च येणार आहे, नफा किती अपेक्षित आहे, इत्यादी)
- पासपोर्ट साईज फोटो
सर्व कागदपत्रांसह अर्ज फॉर्म भरून बँकेत जमा करा. काही बँका अर्ज ऑनलाइन देखील स्वीकारतात – ते त्यांच्या वेबसाइटवरून तपासा.
बँकेकडून तुमचं अर्जाचं मूल्यांकन केलं जातं. काही वेळा फोनवर किंवा प्रत्यक्ष भेटीत प्रश्न विचारले जाऊ शकतात.
तपासणीनंतर बँक तुमचा कर्ज अर्ज मंजूर करेल आणि तुमच्या खात्यावर रक्कम जमा केली जाईल. यानंतर तुम्ही तुमचा व्यवसाय सुरू करू शकता!
महिला उद्योगिनी योजनेअंतर्गत कोणते व्यवसाय करता येतात?
उत्पादन (Manufacturing)
- अगरबत्ती / मेणबत्ती बनवणे
- पापड / लोणचं / फरसाण यांचे उत्पादन
- बेकरी युनिट
- घरगुती सौंदर्यप्रसाधने तयार करणे
- कपड्यांचे युनिट (सिलाई, कढाई, बुटीक)
सेवा व्यवसाय (Services)
- ब्युटी पार्लर
- टेलरिंग शॉप
- मोबाइल/कंप्युटर रिपेअर
- फोटो स्टुडिओ
- कॅटरिंग सेवा
- प्रशिक्षण संस्था (कोचिंग क्लासेस)
खरेदी-विक्री (Trading)
- किराणा दुकान
- कपड्यांची दुकान
- भाजीपाला विक्री
- स्टेशनरी / स्कुल बुक्स विक्री
- साड्यांचे शोरूम
- इलेक्ट्रॉनिक वस्तू विक्री
शेतीपूरक व्यवसाय
- दुग्ध व्यवसाय (गाय/म्हैस पालन)
- शेळीपालन / कुक्कुटपालन
- फळ-भाजी प्रक्रिया
- अन्नधान्य पॅकिंग युनिट
इतर व्यवसाय
- टिफिन सेवा
- पेपर बॅग बनवणे
- हस्तकला वस्तू
- प्लास्टिक वस्तू बनवणे
- इव्हेंट डेकोरेशन / मांडव सेवा
महिला उद्योगिनी योजनेचे फायदे:
● महिलांसाठी विशेष कर्ज योजना – कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध
● स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी उत्तम संधी
● अनेक व्यवसायासाठी पात्र – सिलाई, ब्युटी पार्लर, पापड, दुकान इ.
● बँकेमार्फत सहज कर्ज प्राप्ती
● काही प्रकरणांमध्ये सबसिडी व व्याज सवलत
● आर्थिक स्वावलंबन मिळवण्याची सुवर्णसंधी
● व्यवसायासाठी आवश्यक प्रशिक्षण व मार्गदर्शन
● कमी शैक्षणिक पात्रतेतील महिलांसाठी सुद्धा उपयुक्त
● घरगुती व शेतीपूरक व्यवसायांना चालना
● घरबसल्या उत्पन्न मिळवण्याची संधी
● आत्मविश्वास, सशक्तीकरण व सामाजिक प्रतिष्ठा वाढवते
हे हि वाचा !
