अ‍ॅनिमेशन ही एक अशी कला आहे जी चित्रांच्या आणि आवाजांच्या माध्यमातून कल्पनांना सजीव करते. जगभरात अ‍ॅनिमेशनचा वापर चित्रपट, टीव्ही कार्यक्रम, व्हिडिओ गेम्स, जाहिराती, आणि शैक्षणिक साहित्य तयार करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. अ‍ॅनिमेशनमुळे विद्यार्थ्यांसाठी सर्जनशीलता, तांत्रिक कौशल्ये आणि संवादकौशल्य यांचा विकास होतो. या क्षेत्रात करिअर घडवण्यासाठी विविध अ‍ॅनिमेशन कोर्सेस उपलब्ध आहेत.
अ‍ॅनिमेशन कोर्स म्हणजे काय?
अ‍ॅनिमेशन कोर्सेस विद्यार्थ्यांना मूळ चित्रे, 2D आणि 3D अ‍ॅनिमेशन, आणि दृश्य प्रभाव यासंबंधी तांत्रिक आणि सर्जनशील कौशल्ये शिकवतात. या कोर्समध्ये विद्यार्थ्यांना संगणक ग्राफिक्स, सॉफ्टवेअर्स, आणि अ‍ॅनिमेशन प्रक्रियेची सखोल माहिती दिली जाते.
अ‍ॅनिमेशनचे विविध प्रकार कोणते ?
अ‍ॅनिमेशन ही एक अशी कला आहे ज्यामध्ये निर्जीव वस्तूंना जीवन दिले जाते. आजच्या काळात अ‍ॅनिमेशनचा वापर चित्रपट, दूरदर्शन मालिका, विज्ञापन, व्हिडिओ गेम्स आणि इंटरनेट या सर्व क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात होत आहे. अ‍ॅनिमेशनचे अनेक प्रकार आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
1. 2D अ‍ॅनिमेशन: 2D अ‍ॅनिमेशन हा अ‍ॅनिमेशनचा सर्वात प्राचीन आणि मूलभूत प्रकार आहे. यामध्ये चित्रे आणि फोटोंचा वापर करून अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते. प्रत्येक चित्राला फ्रेम असे म्हणतात आणि या फ्रेमला एकामागून एक वेगाने दाखवून अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते.
- कसे बनते: 2D अ‍ॅनिमेशन बनवण्यासाठी प्रथम एक स्टोरीबोर्ड तयार केले जाते. या स्टोरीबोर्डवर प्रत्येक दृश्याचे चित्र असते. त्यानंतर प्रत्येक चित्राला रंग दिले जाते आणि त्याला मूव्हमेंट दिले जाते.
- उदाहरणे: डिस्नेचे क्लासिक कार्टून, अनेक विज्ञापने, अ‍ॅनिमेटेड शो.
2. 3D अ‍ॅनिमेशन: 3D अ‍ॅनिमेशन हा अ‍ॅनिमेशनचा सर्वात लोकप्रिय प्रकार आहे. यामध्ये सजीव चित्रे संगणकाद्वारे त्रिमितीय स्वरूपात तयार केली जातात. 3D अ‍ॅनिमेशनमध्ये अधिक वास्तववादी आणि जटिल दृश्ये तयार करता येतात.
- कसे बनते: 3D अ‍ॅनिमेशन बनवण्यासाठी प्रथम एक 3D मॉडेल तयार केले जाते. या मॉडेलला रंग आणि बनावट दिली जाते. त्यानंतर या मॉडेलला मूव्हमेंट दिले जाते.
- उदाहरणे: हॉलीवूड चित्रपटांमधील अनेक अ‍ॅनिमेटेड दृश्ये, व्हिडिओ गेम्स, कार उत्पादनांची जाहिरात.
3. स्टॉप मोशन अ‍ॅनिमेशन: स्टॉप मोशन अ‍ॅनिमेशनमध्ये प्रत्यक्ष वस्तूंच्या लहान हालचालींच्या मदतीने अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते. प्रत्येक फ्रेममध्ये वस्तूला थोडीशी हालचाल दिली जाते आणि त्यानंतर फोटो काढला जातो. या फोटोला एकामागून एक वेगाने दाखवून अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते.
- कसे बनते: स्टॉप मोशन अ‍ॅनिमेशन बनवण्यासाठी प्रथम एक सेट तयार केले जाते. त्यानंतर या सेटवर वस्तू ठेवून त्यांच्या लहान हालचालींचे फोटो काढले जातात.
- उदाहरणे: वाल-ई, कोरलाइन, द लेगो मूवी.
4. व्हिज्युअल इफेक्ट्स (VFX): व्हिज्युअल इफेक्ट्स (VFX) हे अ‍ॅनिमेशनचे एक उपश्रेणी आहे. यामध्ये चित्रपट आणि व्हिडिओजमध्ये दृश्य प्रभावांसाठी अ‍ॅनिमेशनचा वापर केला जातो. VFX च्या मदतीने अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टी शक्य करता येतात.
- कसे बनते: VFX बनवण्यासाठी प्रथम लाइव्ह-एक्शन शूटिंग केले जाते. त्यानंतर या शूटिंगमध्ये अ‍ॅनिमेशन आणि कंप्युटर जनरेटेड इमेजेस जोडून VFX तयार केले जातात.
- उदाहरणे: अवतार, लॉर्ड ऑफ द रिंग्स, अ‍ॅवेंजर्स.
अ‍ॅनिमेशनचे इतर प्रकार:
- क्ले अ‍ॅनिमेशन: यामध्ये मातीच्या मूर्तींचा वापर करून अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते.
- कटआउट अ‍ॅनिमेशन: यामध्ये कागदाच्या कटआउट्सचा वापर करून अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते.
- पपेट अ‍ॅनिमेशन: यामध्ये पपेट्सचा वापर करून अ‍ॅनिमेशन तयार केले जाते.
अ‍ॅनिमेशनचा वापर: अ‍ॅनिमेशनचा वापर केवळ मनोरंजनच नाही तर शिक्षण, प्रशिक्षण आणि विज्ञान या क्षेत्रातही केला जातो. उदाहरणार्थ, वैज्ञानिक संकल्पना स्पष्ट करण्यासाठी, वैद्यकीय प्रक्रिया दाखवण्यासाठी आणि उत्पादनांची जाहिरात करण्यासाठी अ‍ॅनिमेशनचा वापर केला जातो.
अ‍ॅनिमेशन ही एक अशी कला आहे ज्यामध्ये आपल्या कल्पनांना उड्डाण देण्याची संधी मिळते. आजच्या काळात अ‍ॅनिमेशन क्षेत्रात भरपूर करिअरच्या संधी आहेत.
अ‍ॅनिमेशन कोर्सेसचे प्रकार कोणते आहेत?
1. डिप्लोमा इन अ‍ॅनिमेशन: डिप्लोमा कोर्सेस हे अल्पकालीन अभ्यासक्रम आहेत, जे विद्यार्थी अ‍ॅनिमेशनच्या मूलभूत बाबींवर आधारित शिकतात. हा कोर्स 6 महिन्यांपासून 1 वर्षापर्यंत चालतो.
2. सर्टिफिकेट कोर्सेस: अल्पकालीन अभ्यासक्रम ज्यामध्ये विशेषत: सॉफ्टवेअर वापर कसा करायचा यावर भर दिला जातो. उदाहरणार्थ, Adobe Animate, Maya, Blender यासारख्या सॉफ्टवेअर्सचे शिक्षण दिले जाते.
3. अ‍ॅनिमेशन डिग्री कोर्स (B.Sc/M.Sc इन अ‍ॅनिमेशन): अ‍ॅनिमेशन क्षेत्रात सखोल शिक्षण मिळवण्यासाठी बॅचलर किंवा मास्टर्स डिग्री हा उत्तम पर्याय आहे. B.Sc. इन अ‍ॅनिमेशन हा 3 वर्षांचा कोर्स असून, त्यामध्ये अ‍ॅनिमेशनचे तंत्रज्ञान, कला, आणि व्यवसायिक कौशल्ये शिकवली जातात.
4. मास्टर्स इन अ‍ॅनिमेशन: अ‍ॅनिमेशनमध्ये मास्टर्स कोर्स हा विद्यार्थ्यांना अधिक सखोल ज्ञान देतो. हा कोर्स दोन वर्षांचा असतो आणि अ‍ॅनिमेशनचे नवीनतम तंत्रज्ञान, संशोधन, आणि नवनवीन तंत्रज्ञान शिकण्याचा मौका देतो.
अ‍ॅनिमेशन कोर्सेससाठी पात्रता:
- 10वी पास: अनेक डिप्लोमा स्तरावरील अ‍ॅनिमेशन कोर्सेससाठी 10वी पास असणे आवश्यक असते.
- 12वी पास: बहुतेक पदवी स्तरावरील अ‍ॅनिमेशन कोर्सेससाठी 12वी पास असणे आवश्यक असते.
- विज्ञान विषय: काही संस्थांमध्ये विज्ञान विषय असणे आवश्यक असते. विशेषतः, भौतिकशास्त्र, गणित आणि कंप्युटर सायन्स या विषयांना प्राधान्य दिले जाते.
- कला विषय: काही संस्थांमध्ये कला विषय असणे आवश्यक असते. विशेषतः, रेखाटन, रंगकाम आणि मूर्तिकला या विषयांना प्राधान्य दिले जाते.
- प्रवेश परीक्षा: काही संस्थांमध्ये प्रवेश परीक्षा घेतली जाते. ही परीक्षा तुमच्या रचनात्मकता, गणितीय क्षमता आणि सामान्य ज्ञान यांची चाचणी घेते.
अ‍ॅनिमेशन शिकण्यासाठी आवश्यक सॉफ्टवेअर्स:
1. Adobe Animate: साधारणपणे 2D अ‍ॅनिमेशन तयार करण्यासाठी वापरले जाते. यामध्ये बॅनर्स, अ‍ॅड्स, आणि शैक्षणिक व्हिडिओज तयार करता येतात.
2. Autodesk Maya: Autodesk Maya हा 3D अ‍ॅनिमेशन तयार करण्यासाठी जगप्रसिद्ध सॉफ्टवेअर आहे. याचा वापर चित्रपट, व्हिडिओ गेम्स, आणि TV शो मध्ये होतो.
3. Blender: हे एक मोफत आणि ओपन-सोर्स सॉफ्टवेअर आहे, ज्याचा वापर 3D अ‍ॅनिमेशन आणि व्हिज्युअल इफेक्ट्स तयार करण्यासाठी केला जातो.
4. Cinema 4D: प्रोफेशनल 3D अ‍ॅनिमेशन सॉफ्टवेअर आहे, ज्याचा वापर TV, व्हिडिओ गेम्स, आणि सिनेमासाठी केला जातो.
अ‍ॅनिमेशन ही आजच्या काळात एक अतिशय लोकप्रिय क्षेत्र आहे. चित्रपट, दूरदर्शन, विज्ञापन, व्हिडिओ गेम्स, इंटरनेट या सर्व क्षेत्रात अ‍ॅनिमेशनचा वापर मोठ्या प्रमाणात होत आहे. त्यामुळे या क्षेत्रात करिअर करण्याच्या संधी भरपूर आहेत.
अ‍ॅनिमेशन क्षेत्रात कोणकोणत्या प्रकारच्या नोकऱ्या आहेत?
- अ‍ॅनिमेटर: हे प्राथमिक काम आहे ज्यामध्ये आपल्याला चित्रांना जीवन देण्याचे काम असते.
- 3D मॉडेलर: आपल्याला त्रिमितीतील मॉडेल तयार करावे लागतात.
- विज्युअल इफेक्ट्स आर्टिस्ट: चित्रपटांमध्ये विशेष प्रभाव निर्माण करण्याचे काम असते.
- स्टोरीबोर्ड आर्टिस्ट: चित्रपटाची कथा दृश्य स्वरूपात सादर करण्याचे काम असते.
- कॅरेक्टर अ‍ॅनिमेटर: चित्रपटातील पात्रांना जीवन देण्याचे काम असते.
- लेआउट आर्टिस्ट: चित्रपटाचे दृश्य रचना करण्याचे काम असते.
- कम्पोझिंग आर्टिस्ट: चित्रपटातील सर्व दृश्य एकत्रित करण्याचे काम असते.
- एडिटर: चित्रपटाचे संपादन करण्याचे काम असते.
- टेक्श्चर आर्टिस्ट: मॉडेलवर रंग आणि बनावट लावण्याचे काम असते.
अ‍ॅनिमेशन कोर्सचे फायदे
- रचनात्मकता आणि कल्पकता वाढवते: अ‍ॅनिमेशन ही एक अशी कला आहे जी तुम्हाला तुमच्या कल्पनांना दृश्य स्वरूप देण्याची संधी देते. या कोर्साद्वारे तुम्ही तुमची रचनात्मकता आणि कल्पकता वाढवू शकता.
- विचार करण्याची क्षमता विकसित करते: अ‍ॅनिमेशनमध्ये तुम्हाला एकाच वेळी अनेक गोष्टींचा विचार करावा लागतो. यामुळे तुमची विचार करण्याची क्षमता विकसित होते.
- तंत्रज्ञान शिकण्याची संधी: अ‍ॅनिमेशन सॉफ्टवेअर वापरण्यासाठी तुम्हाला नवीन तंत्रज्ञान शिकावे लागते. यामुळे तुम्ही तंत्रज्ञानाबद्दल अधिक जागरूक होता.
- कौशल्य विकास: अ‍ॅनिमेशन कोर्साद्वारे तुम्हाला ड्रॉइंग, रंग, मॉडेलिंग, अ‍ॅनिमेशन सॉफ्टवेअर वापरणे इत्यादी कौशल्ये शिकता येतात.
- विभिन्न क्षेत्रांमध्ये करिअरच्या संधी: अ‍ॅनिमेशन क्षेत्रात फक्त चित्रपट आणि टेलिव्हिजन या क्षेत्रातच नव्हे तर विज्ञापन, गेम डिझाइन, वेब डिझाइन इत्यादी क्षेत्रातही नोकरीच्या संधी आहेत.
- आत्मविश्वास वाढवते: जेव्हा तुम्ही स्वतःचे अ‍ॅनिमेशन तयार करता, तेव्हा तुमचा आत्मविश्वास वाढतो.
- एक उत्तम व्यवसाय: अ‍ॅनिमेशन क्षेत्रात मागणी वाढत आहे आणि येत्या काळात ही वाढ होत राहील.
- एक उत्कंठित करणारी करिअर: अ‍ॅनिमेशन ही एक अशी करिअर आहे जिथे तुम्हाला नवीन गोष्टी शिकण्याची आणि नवीन आव्हाने स्वीकारण्याची संधी मिळते.
- एक सर्जनशील आणि मनोरंजक करिअर: अ‍ॅनिमेशन ही एक अशी करिअर आहे जिथे तुम्ही तुमच्या कल्पनांना मुक्तपणे उड्डाण देऊ शकता.
भारतात अ‍ॅनिमेशन कोर्स ऑफर करणाऱ्या अनेक महाविद्यालये आणि संस्था आहेत.
- Arena Animation: देशभरात अनेक शाखांमध्ये उपलब्ध.
- Maya Academy of Advanced Cinematics (MAAC): देशभरात अनेक शाखांमध्ये उपलब्ध.
- Toons Academy: देशभरात अनेक शाखांमध्ये उपलब्ध.
- National Institute of Design (NID): अहमदाबाद, गांधीनगर, भोपाल.
- Indian Institute of Technology (IIT) Kharagpur: खरगपूर.
- Lovely Professional University (LPU): जालंधर.
- Indus International University: इंदूर.
- Symbiosis Institute of Design (SID): पुणे.
अ‍ॅनिमेशन कोर्ससाठी प्रवेश प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- पात्रता: 10वी पास किंवा 12वी पास असणे आवश्यक असते. काही संस्थांमध्ये विज्ञान विषय असणे आवश्यक असते.
- प्रवेश परीक्षा: काही संस्थांमध्ये प्रवेश परीक्षा घेतली जाते. ही परीक्षा तुमच्या रचनात्मकता, गणितीय क्षमता आणि सामान्य ज्ञान यांची चाचणी घेते.
- पोर्टफोलिओ: काही संस्थांमध्ये तुम्हाला तुमच्या कलात्मक कार्याचे पोर्टफोलिओ सादर करावे लागते.
- मुलाखत: काही संस्थांमध्ये तुम्हाला मुलाखत घेतली जाते.
अ‍ॅनिमेशन कोर्स निवडताना तुम्ही खालील गोष्टींचा विचार करावा:
- तुमची आवड: तुम्हाला कोणत्या प्रकारचे अ‍ॅनिमेशन करायचे आहे? 2D, 3D, स्टॉप मोशन इ.
- तुमची शैक्षणिक पात्रता: तुम्ही कोणत्या शैक्षणिक पात्रतेचे आहात?
- तुमचे बजेट: कोर्सचे शुल्क किती आहे?
- संस्थाची प्रतिष्ठा: संस्थाची प्रतिष्ठा काय आहे?
- कोर्सची अवधी: कोर्स किती काळाचा आहे?
- कोर्सचे पाठ्यक्रम: कोर्समध्ये कोणकोणते विषय शिकवले जातात.
हे हि वाचा !
