आजच्या डिजिटलीकृत जगात, इंटरनेट वापरात सुरक्षा आणि गोपनीयता हे अत्यंत महत्त्वाचे झाले आहेत. हॅकिंग, डेटा चोरी, ऑनलाइन ट्रॅकिंग यासारख्या धो-का वाढल्यामुळे, आपली माहिती सुरक्षित ठेवण्यासाठी काही तंत्रज्ञानाचा वापर करणे आवश्यक बनले आहे. याच दृष्टीने VPN (Virtual Private Network) एक प्रभावी साधन आहे.
VPN म्हणजे व्हर्च्युअल प्रायव्हेट नेटवर्क होय, हे तुम्हाला सुरक्षित, गुप्त आणि संरक्षित इंटरनेट कनेक्शन देणारे तंत्रज्ञान आहे. VPN तुमचा इंटरनेट ट्रॅफिक एन्क्रिप्ट करून तुमची ऑनलाइन क्रियाकलाप सुरक्षित ठेवतो आणि इतर व्यक्तींना तुमचा डेटा चोरण्यापासून रोखतो. जर तुम्ही सार्वजनिक Wi-Fi वापरत असाल किंवा ऑनलाइन खरेदी करत असाल, तर VPN तुमच्या इंटरनेट कनेक्शनला अतिरिक्त सुरक्षा प्रदान करतो.
VPN चा वापर तुम्हाला तुमचा IP अ‍ॅड्रेस लपवायला, गोपनीयता वाढवायला, ब्लॉक केलेल्या वेबसाइट्सला ऍक्सेस करायला आणि तुमच्या डेटा सुरक्षित ठेवायला मदत करतो.
VPN चे प्रकार किती आहेत?
VPN वेगवेगळ्या गरजांनुसार आणि कार्यपद्धतीनुसार अनेक प्रकारांमध्ये विभागला जातो. खालीलप्रमाणे प्रमुख VPN प्रकार आहेत.
१ .रिमोट अ‍ॅक्सेस VPN: रिमोट अ‍ॅक्सेस VPN हा सर्वसामान्य VPN प्रकार असून वैयक्तिक वापरासाठी अधिक लोकप्रिय आहे. याच्या मदतीने वापरकर्ते सुरक्षितपणे इंटरनेट ब्राउझ करू शकतात आणि आपला IP अ‍ॅड्रेस लपवू शकतात. हा VPN घरून किंवा कोणत्याही ठिकाणाहून ऑफिस नेटवर्कला किंवा सुरक्षित कनेक्शनला जोडण्यासाठी उपयोगी ठरतो. ExpressVPN, NordVPN आणि Surfshark VPN ही या प्रकारातील काही प्रसिद्ध उदाहरणे आहेत.
२ .साइट-टू-साइट VPN: साइट-टू-साइट VPN हा प्रकार मोठ्या कंपन्या आणि संस्थांसाठी वापरला जातो. विविध शाखांचे नेटवर्क सुरक्षितपणे जोडण्यासाठी याचा उपयोग केला जातो. कंपन्यांना त्यांच्या कर्मचार्‍यांना सुरक्षितरित्या इंटरनल डेटा अ‍ॅक्सेस देण्यासाठी याची मदत होते. Cisco VPN आणि OpenVPN हे या प्रकारातील काही उदाहरणे आहेत.
३ .मोबाइल VPN: मोबाइल VPN हा विशेषतः मोबाईल आणि टॅब्लेटसाठी डिझाइन केला जातो. हा VPN सतत लोकेशन बदलणाऱ्या किंवा फिरतीच्या इंटरनेट कनेक्शनवर काम करणाऱ्या लोकांसाठी उपयुक्त आहे. सार्वजनिक Wi-Fi नेटवर्कवर असताना हा VPN डेटा सुरक्षित ठेवतो. Hotspot Shield आणि ProtonVPN हे मोबाइल VPN चे काही उदाहरणे आहेत.
४ .SSL VPN: SSL VPN हा वेब ब्राउझरद्वारे चालतो आणि कोणतेही वेगळे सॉफ्टवेअर डाउनलोड करण्याची गरज नसते. हा VPN प्रामुख्याने बँकिंग, कॉर्पोरेट नेटवर्क आणि सुरक्षित लॉगिनसाठी वापरला जातो. हा प्रकार अत्यंत सुरक्षित मानला जातो आणि अनेक कंपन्या त्यांच्या कर्मचाऱ्यांना SSL VPN च्या माध्यमातून सुरक्षित प्रवेश देतात. Cisco AnyConnect आणि OpenVPN हे SSL VPN चे काही उदाहरणे आहेत.
५ .IPsec VPN: IPsec VPN हा डेटा एन्क्रिप्ट करून सुरक्षितपणे ट्रान्समिट करतो. याचा उपयोग मुख्यतः कंपन्या आणि सरकारी संस्था त्यांच्या गोपनीय माहितीच्या सुरक्षिततेसाठी करतात. हा VPN रिमोट अ‍ॅक्सेस आणि साइट-टू-साइट VPN साठी वापरला जातो. Fortinet VPN आणि Cisco IPsec VPN हे याचे काही प्रसिद्ध प्रकार आहेत.
VPN चे वेगवेगळे प्रकार वेगवेगळ्या गरजांनुसार वापरले जातात. व्यक्तिगत वापरासाठी रिमोट अ‍ॅक्सेस VPN आणि मोबाइल VPN हे उत्तम पर्याय आहेत, तर मोठ्या कंपन्या आणि सरकारी संस्था IPsec किंवा साइट-टू-साइट VPN वापरतात. तुम्हाला कोणता VPN आवश्यक आहे हे ठरवताना तुमच्या गरजेनुसार योग्य प्रकार निवडावा.
VPN चा उपयोग कसा आणि का करावा?
1. इंटरनेट सुरक्षित करण्यासाठी:
VPN वापरल्याने तुमचा डेटा एन्क्रिप्ट होतो, म्हणजे तो एका सुरक्षित स्वरूपात बदलतो. त्यामुळे हॅकर्स किंवा सायबर गुन्हेगारांना तुमची माहिती मिळवणे कठीण होते.
2. ब्लॉक केलेल्या वेबसाइट्स ऍक्सेस करण्यासाठी:
बर्‍याच देशांमध्ये काही वेबसाइट्स ब्लॉक असतात. उदाहरणार्थ, चीनमध्ये YouTube आणि Facebook वापरणे शक्य नाही. परंतु, VPN वापरून तुम्ही लोकेशन बदलू शकता आणि कोणतीही वेबसाइट ऍक्सेस करू शकता.
3. सार्वजनिक Wi-Fi सुरक्षित करण्यासाठी:
जर तुम्ही कॅफे, रेल्वे स्टेशन, मॉल किंवा एअरपोर्ट वर मोफत Wi-Fi वापरत असाल, तर तुम्हाला हॅकिंगचा धोका असतो. कारण सार्वजनिक नेटवर्क्स सुरक्षित नसतात. VPN वापरल्यास तुमचा डेटा सुरक्षित राहतो.
4. ऑनलाईन व्यवहार आणि बँकिंग सुरक्षित करण्यासाठी:
आजकाल ऑनलाईन खरेदी किंवा नेट बँकिंग करताना सायबर फसवणूक होण्याची शक्यता असते. VPN तुमचा इंटरनेट ट्रॅफिक एन्क्रिप्ट करून तुमचे बँकिंग आणि पेमेंट सुरक्षित ठेवतो.
5. कमी किंमतीत विमान आणि हॉटेल बुकिंग करण्यासाठी:
तुम्हाला माहित आहे का? वेगवेगळ्या देशांमध्ये विमान आणि हॉटेल बुकिंगसाठी वेगवेगळ्या किमती असतात!
VPN वापरून तुमचे लोकेशन बदला आणि कमी किमतीत तिकिटे किंवा हॉटेल बुक करा.
6. तुमची गोपनीयता (Privacy) टिकवण्यासाठी:
आज अनेक कंपन्या आणि वेबसाइट्स तुमचा डेटा ट्रॅक करतात आणि तुमच्यावर जाहिराती दाखवतात. VPN तुमचा IP अ‍ॅड्रेस आणि लोकेशन लपवतो, त्यामुळे तुम्ही पूर्णपणे अनॉनिमस (गुप्त) राहू शकता.
VPN निवडताना काय लक्षात ठेवावे?
VPN निवडताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. योग्य VPN सेवा निवडल्यास तुमचे इंटरनेट सुरक्षित राहते आणि तुमच्या गोपनीयतेचे संरक्षण होते. खालील महत्त्वाच्या गोष्टींचा विचार करून तुम्ही सर्वोत्तम VPN निवडू शकता. VPN वापरण्याचे मुख्य कारण म्हणजे ऑनलाइन गोपनीयता आणि सुरक्षितता. त्यामुळे तुमच्या VPN मध्ये मजबूत एन्क्रिप्शन असणे आवश्यक आहे. AES-256 बिट एन्क्रिप्शन ही सर्वात सुरक्षित पद्धत मानली जाते. याशिवाय OpenVPN आणि WireGuard यासारखे प्रोटोकॉल असलेले VPN अधिक सुरक्षित असतात.
VPN वापरल्यावर इंटरनेटचा वेग कमी होऊ शकतो, त्यामुळे गती चांगली असलेला VPN निवडणे गरजेचे आहे. काही VPN सेवा वेगवान सर्व्हर प्रदान करतात, ज्यामुळे व्हिडिओ स्ट्रीमिंग, ऑनलाइन गेमिंग आणि मोठ्या फायली डाउनलोड करणे सोपे होते. ExpressVPN आणि NordVPN हे वेगवान VPN सेवा पुरवणारे काही लोकप्रिय पर्याय आहेत. तुमच्या VPN प्रदात्याने तुमच्या इंटरनेट वापराबाबत कोणतेही लॉग (माहिती) ठेवू नये. नो-लॉग पॉलिसी असलेल्या VPN सेवा तुमची गोपनीयता सुरक्षित ठेवतात आणि तुमच्या ब्राउझिंग इतिहासाची नोंद ठेवत नाहीत. ProtonVPN, ExpressVPN आणि Surfshark यासारखे काही VPN नो-लॉग पॉलिसीचे पालन करतात.
VPN च्या सर्व्हर लोकेशन्स जितक्या जास्त असतील तितके चांगले. अधिक देशांमध्ये सर्व्हर असलेला VPN वापरल्यास वेगवेगळ्या लोकेशन्सचे IP अ‍ॅड्रेस मिळू शकतात. यामुळे ब्लॉक केलेल्या वेबसाइट्स ऍक्सेस करणे आणि वेगवेगळ्या देशांतील कंटेंट पाहणे सोपे होते. काही VPN फक्त एकाच डिव्हाइसवर वापरता येतात, तर काही VPN एकाच वेळी अनेक डिव्हाइसेसला सपोर्ट करतात. जर तुम्हाला तुमच्या लॅपटॉप, स्मार्टफोन आणि टॅब्लेटवर VPN वापरायचा असेल, तर एकाच वेळी अनेक डिव्हाइसेस सपोर्ट करणारा VPN निवडावा.
Netflix, Amazon Prime, Disney+ यांसारख्या स्ट्रीमिंग प्लॅटफॉर्मवरील कंटेंट काही देशांमध्ये ब्लॉक केलेला असतो. काही VPN सेवांमध्ये हे ब्लॉक्स काढण्याची क्षमता असते, त्यामुळे तुम्ही कोणत्याही देशातून वेगवेगळ्या कंटेंटचा आनंद घेऊ शकता. स्ट्रीमिंगसाठी ExpressVPN आणि CyberGhost VPN हे चांगले पर्याय आहेत.
बाजारात अनेक VPN मोफत उपलब्ध आहेत, पण हे VPN तुमच्या डेटा सुरक्षेसाठी धोकादायक ठरू शकतात. मोफत VPN सेवा तुमच्या ब्राउझिंग डेटाचा गैरवापर करू शकतात किंवा जाहिराती दाखवून तुमचा अनुभव बिघडवू शकतात. त्यामुळे विश्वासार्ह आणि नामांकित VPN सेवा वापरणे चांगले. NordVPN, ExpressVPN आणि Surfshark हे काही प्रसिद्ध आणि सुरक्षित VPN सेवा पुरवणारे पर्याय आहेत.
VPN चा दुरुपयोग आणि मर्यादा:
VPN अनेक फायदे देतो, परंतु काही वेळा त्याचा गैरवापरही केला जातो. काही वापरकर्ते VPN चा वापर बेकायदेशीर किंवा अनैतिक कृत्यांसाठी करतात. उदाहरणार्थ, काहीजण VPN वापरून देशातील बंदी घातलेली वेबसाईट्स उघडतात, हॅकिंगसाठी किंवा सायबर गुन्ह्यांसाठी त्याचा वापर करतात, तसेच टोरेंटिंगद्वारे कॉपीराइट उल्लंघन करतात. याशिवाय, काही VPN सेवा प्रदाते आपल्या वापरकर्त्यांच्या डेटाचा गैरवापर करून तो तृतीय पक्षांना विकतात, त्यामुळे सुरक्षितता धोक्यात येऊ शकते.
VPN च्या मर्यादांबद्दल बोलायचे झाल्यास, VPN इंटरनेटचा वेग काही प्रमाणात कमी करू शकतो, विशेषतः जर सर्व्हर लांबच्या ठिकाणी असेल किंवा त्या सर्व्हरवर जास्त लोड असेल. तसेच, सर्व VPN सेवा पूर्णतः सुरक्षित असतातच असे नाही. काही मोफत VPN सेवा आपल्या डेटा लॉग करतात आणि त्याचा उपयोग जाहिरात कंपन्यांसाठी करतात. काही देशांमध्ये VPN वापरण्यावर निर्बंध आहेत आणि तिथे VPN वापरणे बेकायदेशीर ठरू शकते. याशिवाय, सर्व VPN सेवा नेटफ्लिक्स किंवा इतर स्ट्रीमिंग सेवांचे ब्लॉकेज बायपास करू शकतीलच असे नाही. त्यामुळे VPN निवडताना आणि वापरताना योग्य काळजी घेणे आवश्यक आहे.
मोफत आणि सशुल्क VPN – कोणता चांगला?
VPN सेवा निवडताना अनेकांना प्रश्न पडतो की मोफत VPN चांगला आहे का सशुल्क VPN वापरावा? दोन्ही प्रकारांमध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत आणि तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार योग्य पर्याय निवडावा लागतो.
मोफत VPN:
मोफत VPN हे आकर्षक वाटतात कारण त्यासाठी कोणताही खर्च करावा लागत नाही. मात्र, त्याच्या मर्यादा आणि धोके लक्षात घेतले पाहिजेत. मोफत VPN सेवांमध्ये अनेकदा जाहिराती असतात, आणि काही सेवा वापरकर्त्यांचा डेटा तृतीय पक्षांना विकतात. याशिवाय, मोफत VPN मध्ये सर्व्हरची संख्या मर्यादित असते, त्यामुळे वेग कमी असतो. स्ट्रीमिंग प्लॅटफॉर्म अनब्लॉक करणे, गेमिंगसाठी वापरणे किंवा उच्च सुरक्षिततेसाठी मोफत VPN योग्य नसतो.
सशुल्क VPN:
सशुल्क VPN सेवा अधिक सुरक्षित, वेगवान आणि विश्वासार्ह असते. या सेवांमध्ये AES-256 बिट एन्क्रिप्शन असते, त्यामुळे तुमचा डेटा पूर्णपणे सुरक्षित राहतो. सशुल्क VPN सेवा नो-लॉग पॉलिसी वापरतात, म्हणजेच तुमच्या इंटरनेट वापराची नोंद ठेवली जात नाही. स्ट्रीमिंगसाठी, गेमिंगसाठी आणि व्यावसायिक कामांसाठी सशुल्क VPN उत्तम पर्याय आहे. तसेच, अशा सेवांमध्ये ग्राहक समर्थनही उपलब्ध असते, जे कोणत्याही तांत्रिक अडचणी सोडवण्यासाठी उपयुक्त ठरते.
कोणता VPN वापरावा?
जर तुम्हाला फक्त कधीतरी VPN वापरायचा असेल आणि डेटा सुरक्षिततेची फारशी गरज नसेल, तर मोफत VPN वापरू शकता. मात्र, जर तुम्हाला नियमित VPN वापरायचा असेल, सुरक्षितता महत्त्वाची असेल आणि तुम्ही स्ट्रीमिंग, गेमिंग किंवा व्यवसायासाठी VPN वापरणार असाल, तर सशुल्क VPN चा विचार करावा. परिणामी, मोफत VPN तात्पुरत्या आणि मर्यादित वापरासाठी ठीक असतो, तर सशुल्क VPN दीर्घकालीन आणि सुरक्षित इंटरनेट वापरासाठी योग्य असतो.
